Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Ważne jest, żeby stanowiska były zorganizowane w taki sposób aby zabezpieczały pracowników przed zagrożeniami. W pierwszej kolejności należy zastosować środki ochrony zbiorowej, które jednocześnie zapewniają ochronę grupie ludzi, w tym i pojedynczych osób przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi w środowisku pracy. Z reguły są to rozwiązania techniczne, stosowane w pomieszczeniach produkcyjnych, maszynach i urządzeniach.
Przed podjęciem decyzji o konieczności używania przez pracowników sprzętu ochrony układu oddechowego w pracy, pracodawca powinien rozważyć m.in. następujące możliwości:
- zastosowanie technicznych środków kontroli zagrożeń,
- zamianę szkodliwych materiałów stosowanych w procesie produkcyjnym,
- zmianę/modernizację procesu technologicznego,
- izolację stref, gdzie występują zagrożenia,
- zastosowanie ochron zbiorowych,
- zmianę organizacji pracy.
W sytuacji, gdy wymienione działania nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, stosowanie sprzętu ochrony układu oddechowego stanowi ostateczną i jedyną ochronę pracownika przed występującymi zagrożeniami życia i zdrowia.
Środki ochrony dróg oddechowych powinny zapewniać bezpieczeństwo pracownikom, którzy narażeni są w miejscu pracy na oddziaływanie czynników niebezpiecznych albo szkodliwych dla układu oddechowego (zanieczyszczenia powietrza, np. pyłami lub oparami drażniących substancji, niedobór tlenu). Odpowiednio dobrany sprzęt zapobiega uszkodzeniu układu oddechowego i utracie zdrowia.
Na co zwrócić uwagę przy wyborze środków ochrony dróg oddechowych:
- Rodzaj zanieczyszczenia powietrza i wpływ tego zanieczyszczenia na stan zdrowia
- Wielkość stężenia środka szkodliwego
- Szacowany czas pracy w warunkach szkodliwych
- Wilgotność powietrza
- Czynniki klimatyczne, mające wpływ na sprzęt ochrony i jego użytkownika
- Ergonomię produktu, czyli maski/półmaski
- Kondycję pracownika – stan zdrowia
Klasyfikacja sprzętu ochrony układu oddechowego
Kiedy stosować sprzęt ochronny?
Należy podkreślić, że stosowanie środków ochrony układu oddechowego podczas pracy wymagane jest, gdy:
- Stężenie niebezpiecznych substancji w powietrzu przekracza Najwyższe Dopuszczalne Stężenia (NDS) dla tych substancji. NDS określa rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 12 czerwca 2018 roku w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 1286)
- Zawartość tlenu we wdychanym powietrzu jest niższa niż 17%
Te grupy czynników determinują sposób ochrony układu oddechowego. Możliwe są dwie metody ochrony:
- Oczyszczanie wdychanego powietrza (sprzęt oczyszczający)
- Dostarczanie powietrza ze źródła wolnego od zanieczyszczeń (sprzęt izolujący)
Sprzęt oczyszczający
Oczyszczanie powietrza ze szkodliwych substancji chemicznych oraz pyłów, odbywa się poprzez filtry, pochłaniacze i filtropochłaniacze. Nie są one samodzielną ochroną i dlatego wymagają dodatkowych elementów, jak np. półmasek, masek, kapturów, hełmów. Wyjątek stanowią jedynie półmaski jednorazowe.
Z uwagi na typ części twarzowej sprzęt ochrony dróg oddechowych można podzielić w następujący sposób:
- Półmaski jednorazowe
- Półmaski
- Maski pełnotwarzowe
Półmaski jednorazowe zapewniają ochronę przed cząstkami stałymi, typu: pyły, dymy, bakterie, wirusy, oraz cząstkami ciekłymi w postaci mgły. Półmaski jednorazowe nie posiadają elementów wymiennych, więc po zużyciu należy ją wyrzucić (zutylizować). Zobacz produkty
Półmaski wielokrotnego użytku oraz maski pełnotwarzowe stosowane są z filtrami, pochłaniaczami oraz filtropochłaniaczami w zależności od występujących zagrożeń. Maski pełnotwarzowe ściśle przylegają do twarzy, chroniąc jednocześnie drogi oddechowe, oczy oraz całą twarz. Zobacz produkty
KLASYFIKACJA FILTRÓW I POCHŁANIACZY
Filtry i pochłaniacze wymienne do masek i półmasek
Symbole literowe i kody koloru stosowane do oznaczania filtrów i pochłaniaczy w zależności od ich przeznaczenia:
Podział pochłaniaczy gazowych
- klasa 1 – pochłaniacze o niskiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o stężeniu objętościowym w powietrzu nie przekraczającym 0,1% (1.000 ppm)
- klasa 2 – pochłaniacze o średniej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu nie przekraczającym 0,5% (5.000 ppm)
- klasa 3 – pochłaniacze o wysokiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu do 1% (10.000 ppm)
Podział filtrów
Skuteczność filtracji wyznacza się wobec standardowych aerozoli tj. chlorku sodu i mgły oleju parafinowego. Elementy filtrujące dzieli się w zależności od skuteczności filtrowania na trzy klasy ochronne:
- Klasa 1 – (P1) – skuteczność filtracji 80% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi o niskiej toksyczności dla których NDS≥2mg/m3
- Klasa 2 – (P2) – skuteczność filtracji 94% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej i średniej toksyczności dla których NDS≥0,05mg/m3
- Klasa 3 – (P3) – skuteczność filtracji 99,95% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o wysokiej toksyczności dla których NDS<0,05mg/m3
Półmaski filtrujące
Wśród masek filtrujących wyróżniamy trzy klasy ochronne w zależności od skuteczności filtrowania:
- Klasa 1 – (FFP1) – skuteczność filtracji 80% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej toksyczności dla których NDS≥2mg/m3 o ile maksymalne stężenie wynosi do 4xNDS
- Klasa 2 – (FFP2) – skuteczność filtracji 94% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej i średniej toksyczności dla których NDS≥0,05mg/m3 o ile maksymalne stężenie wynosi do 10xNDS
- Klasa 3 – (FFP3) – skuteczność filtracji 97% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o wysokiej toksyczności dla których NDS<0,05mg/m3 o ile maksymalne stężenie wynosi do 20xNDS
Dodatkowe oznaczenia półmasek filtracyjnych:
- C – dodatkowe wymaganie odpowiedniej pyłochłonności sprawdzane pyłem węglowym
- D – dodatkowe wymaganie odpowiedniej pyłochłonności sprawdzane pyłem dolomitowym
- S – półmaska przeznaczona do filtracji tylko cząstek stałych (pył, dym)
- SL – półmaska przeznaczona do filtracji cząstek stałych (pył, dym) oraz cząstek ciekłych (mgła)
Aby zapewnić odpowiedni poziom ochrony półmaski/maski muszą gwarantować szczelne dopasowanie do twarzy użytkownika. Dlatego bardzo ważne są testy dopasowania, choć w Polsce nie są obowiązkowe. Jednak niezwykle istotne jest mieć pewność, czy wybrana maska/półmaska spełnia swoje funkcje, zapewniając przy tym najwyższy stopień bezpieczeństwa.
Dlaczego warto przeprowadzać testy dopasowania:
- Każdy użytkownik jest inny
- Potwierdzenie wyboru
- Pewność działania
- Przestrzeganie przepisów
- Maksymalizacja ochrony
Sprzęt izolujący
Sprzęt izolujący to akcesoria, które zapewniają dopływ czystego powietrza z niezależnego źródła. W ten sposób zapewniają przed wdychaniem do płuc szkodliwego powietrza.
Sprzęt znajdujący się w tej kategorię dzieli się na sprzęt izolujący:
- Stacjonarny sprzęt izolujący(aparaty wężowe sprężonego powietrza)
- Autonomiczny sprzęt izolujący (aparaty butlowe lub regeneracyjne)
Sprzęt izolujący stosujemy w sytuacji, gdy:
- Występuje zbyt mało tlenu w powietrzu – poniżej 17%
- Nie znamy dokładnego stężenia substancji szkodliwych lub jest ono bardzo duże
- Filtracja okazuje się nieskuteczna dla danego zanieczyszczenia
- Szkodliwa substancja w postaci gazu jest bezwonna
Sprzęt ucieczkowy
Sprzęt ucieczkowy, przeznaczony jest do stosowania podczas ewakuacji ze strefy zagrożenia. Nie jest to sprzęt do użytkowania podczas pracy, ale w nagłych wypadkach, gdy należy jak najszybciej opuścić skażone środowisko.
Przewodnik po normach dotyczących ochrony układu oddechowego:
- EN 133 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Klasyfikacja
- EN 136 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Maski – Wymagania, badanie, znakowanie
- EN 137 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Aparaty powietrzne butlowe ze sprężonym powietrzem wyposażone w maskę – Wymagania, badanie, znakowanie
- EN 138 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Aparaty wężowe świeżego powietrza w połączeniu z maską, półmaską lub zespołem ustnika – Wymagania, badanie, znakowanie
- EN 140 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Półmaski i ćwierćmaski – Wymagania, badanie, znakowanie
- EN 143 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Filtry – Wymagania, badanie, znakowanie
- EN 149 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Półmaski filtrujące do ochrony przed cząstkami – Wymagania, badanie, znakowanie
- EN 403 – Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego -Sprzęt oczyszczający wyposażony w kaptur, przeznaczony do użycia podczas pożaru -Wymagania, badanie, znakowanie
- EN 404 – Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego – Sprzęt oczyszczający ucieczkowy z zespołem ustnika chroniący przed tlenkiem węgla
- EN 1146 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Ucieczkowe aparaty powietrzne butlowe z kapturem -Wymagania, badanie, znakowanie
- EN 13794 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Ucieczkowe aparaty regeneracyjne -Wymagania, badanie, znakowanie
